کنترل آلودگی هوای داخل خانه (کیفیت هوای منزل)

خانه محل آسایش و زندگی است و انواع مختلفی دارد. مثلاً ممکن است قدیمی باشد یا خیلی پیشرفته، طاق گرد داشته باشد یا شیروانی باشد. خانه می تواند در روستاهای کوچک یا در شهرهای بزرگ واقع شده باشد. همچنین ممکن است این خانه در محل های سرد، گرم، مرطوب یا خشک واقع شده باشد. به هر صورت که باشد خانه باید محلی سالم و امن برای زندگی باشد که یکی از شرایط مهم آسایش آن تهویه مناسب آن است. در ادامه اصول کلی تهویه محیط های سرپوشیده ارائه می شود تا با اجرای آنها کیفیت هوای محل زندگی شما و (یا کار) شما بهبود یابد.

تهویه به معنی هوا دادن و عوض کردن هوای یک محل است. تهویه هوای منزل از 2 منظر اهمیت دارد. یکی اینکه بخش زیادی از عمر ما داخل خانه یا محل کار سرپوشیده می گذرد و دیگری اینکه به طور معمول هوای داخل منازل چندین برابر آلوده تر از هوای بیرون است.

آلودگی هوای خانه می تواند باعث مشکلات و بیماری های مختلفی برای ساکنین خانه های بدون تهویه کافی شوند. از جمله این مشکلات ایجاد ناراحتی های تنفسی، ایجاد حساسیت یا آلرژی، گرفتگی گلو، خستگی، گیجی و غیره شود. عواملی که موجب این مشکلات می­شوند شامل دما و رطوبت نامناسب، انواع میکروبها و گازهای خطرناک مثل مونوکسید کربن و دی اکسید کربن می باشد.

هدف از تهویه خانه داشتن هوایی مطبوع روح و جسم انسان است که دارای دما و رطوبت مناسب بوده و همچنین خالی از بوهای نامطلوب و آلودگی بوده و اکسیژن و جریان کافی در آن باشد.

 دمای مناسب خانه حدود 22 تا 28 درجه سانتیگراد و رطوبت آن 60 تا 70 درصد است. همچنین میزان جریان هوای 5 تا 10 لیتر بر ثانیه مناسب می باشد. برای رسیدن به این استانداردهای فیزیکی می توان از وسایل گرم کننده و سرد کننده مناسب برای رسیدن به دمای مناسب استفاده کرد. همچنین می توان خشکی هوا را با دستگاه­های بخور یا تهویه مطبوع یا تبخیر آب افزایش داد. یا اینکه رطوبت آن را با دستگاه رطوبت گیر (خشک کن) پایین آورد. جریان هوا را نیز می توان با باز گذاشتن در یا پنجره، سیستم تهویه یا فن به اندازه مورد نیاز رساند. جریان هوا اکسیژن کافی را به منزل وارد می کند.

به منظور کاهش بو و آلودگی های میکروبی و شیمیایی نیز بایستی ابتدا منابع ایجاد آلودگی و بوهای نامطلوب در خانه را شناسایی کرد و سپس آنها را تا حد امکان از بین برد. در ادامه ضمن اشاره به منابع آلودگی داخل منازل و محیط های بسته، راهکارهای کنترلی نیز ارائه می گردد.

کنترل آلودگی های میکروبی:

میکروب­ها دسته وسیعی از موجودات ذره بینی شامل ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها و برخی انگل ها را شامل می شوند. میکروب ها معمولاً ناشی از خرده های ریز مواد غذایی، عدم شست و شوی کافی، کفش ها، کانال های کولر و سیستم تهویه و حیوانات خانگی میباشند. همچنین حجم زیاد اشیاء داخل خانه و تلنبار شدن آنها می تواند باعث تکثیر میکروب ها شود.

به منظور کنترلی آلودگی میکروبی خانه بایستی:

·      به طور مرتب به نظم و نظافت خانه پرداخت. به این صورت که به صورت روزانه خانه جارو زده شود و وسایل در جای خود قرار بگیرند. همچنین وسایل اضافه حذف شوند. همچنین به صورت ماهانه خانه تکانی اساسی انجام داد.

·       شستن ظروف بلافاصله بعد از خوردن غذا کمک شایانی به کاهش مشکل میکروبی هوای خانه می­شود. سیفون ظرفشویی و کابینت ظرفشویی نیز از منابع بزرگ آلودگی میکروبی هستند که باید به صورت دوره ای تمیز شوند.

·      بهتر است در صورتیکه حمام داخل منزل است بعد از استحمام خشک و تمیز شود.

·      دستشویی نیز به صورت دوره ای تمیز و ضدعفونی شود.

·      فیلترهای هود آشپزخانه که معمولاً حجم زیادی از چربی و مواد غذایی، دوده و غیره را به خود گرفته­اند بایستی به طور دوره ای تمیز شوند. این امر شامل فیلتر جارو برقی نیز می شود.

·      در صورتیکه منزل کاغذ دیواری شده است در صورتیکه قدیمی شده باشد فضای پشت کاغذهای محلی برای رشد میکروب ها خواهد بود و در نتیجه باید تعویض شوند.

·      در صورت امکان حیوانات خانگی به محل های نشیمن و خواب وارد نشوند و در محلی جداگانه نگهداری شوند.

·      سعی شود تا با کفش بیرون وارد فضاهای نشیمن نشویم.

·      کانال های تهویه و کولر و همچنین پوشال های کولرهای آبی هر ساله تعویض شود.

·      در صورتیکه شیر یا لوله ای نشتی آب دارد یا در جایی آب ریخته است این امر میتواند باعث ایجاد محلی مناسب برای رشد میکروب ها به خصوص قارچها شود. در نتیجه بایستی این معایب برطرف و یا محلی که آب یا غذای آبکی ریخته به سرعت تمیز و خشک شود.

·      کنار زدن پرده ها و بازکردن پنجره ها با رسیدن نور و هوای کافی می­تواند بسیاری از آلودگی های میکروبی داخل خانه را کاهش دهد.

 

کنترل گازها و بخارات نامطلوب شیمیایی:

 گازها و بخارات معمولاً ناشی از احتراق ناقص وسایل پخت و پز مثل اجاق گاز، وسایل گرم کننده مثل بخاری، شومینه، مواد شوینده، دود سیگار و حشره کش ها و غیره می باشد.  راهکارهای زیر برای کاهش گازها و بخارات نامطلوب پیشنهاد می شود:

·      به طور معمول اگر بتوان سیستم گرمایش خانه را به صورت رادیاتوری تبدیل کرد بخش بزرگی از این آلودگی از بین می رود. با این حال در صورتی که آبگرمکن داخل اتاق باشد بازهم آلاینده های ناشی از سوخت آن تا حدی وارد منزل می شود و گذشته از این اکسیژن خانه را این آبگرمکن به سرعت مصرف می کند. در نتیجه بهتر است آبگرمکن در فضای بیرون مثلاً در بالکن یا در موتورخانه قرار داده شود و همچنین در صورت خرابی به سرعت تعمیر شود.

·      شومینه نیز یکی  از منابع آلودگی گازی داخل خانه است که به طور معمول می تواند گازها و بخارات و دوده را وارد خانه کند. بخاری های گازی معمولی سالم مشکل زیادی در ایجاد آلودگی ندارند به جز اینکه اکسیژن خانه را کاهش می دهند.

·      همچنین در صورتی که فرد سیگاری در منزل وجود دارد بهتر است در فضای بیرون از خانه مصرف شود. همچنین با انجام اقدامات نظم و نظافت و نصب توری از مصرف حشره کش خودداری گردد. مواد شوینده سعی شود در زمانی مصرف شود که درها و پنجره ها به طور کامل باز هستند.

·      تا حد امکان از خوشبو کننده ها و اسپری های مصنوعی صنعتی استفاده نشود.

·      گاهی اوقات در صورت امکان می توان در مناطق آلوده شهری از تصفیه کننده های هوا استفاده کرد.

·      وجود گل ها و گیاهان خانگی مثل پیچک، کاکتوس، گل قلبی و غیره نیز می تواند برخی از مواد شیمیایی از جمله فرمالدهید و همچنین دی اکسید کربن منازل را کاهش دهد و از طرفی اکسیژن را نیز آزاد کنند.

·      بازکردن درهای و پنجره ها علاوه بر رساندن اکسیژن می­تواند به کاهش گازها و بخارات خطرناک خانه  کمک کند.

ممکن است در برخی مناطق جهان گاز رادون که ماده ای رادیواکتیو است در منازل منتشر شود که میزان انرژی ساطع شده نباید از حد استاندارد(400 بکرل بر متر مربع) خارج شود.

تهیه و تنظیم

مهندس مهدی علی گل

کارشناس ارشد بهداشت حرفه ای مرکز سلامت محیط و کار

نشر فقط با مجوز مرکز تخصصی طب کار آسا